وقف

وقف در لغت به معنای توقف و درنگ کردن است و در اصطلاح فقها، عبارت از عقدی است که ثمره آن، حبس اصل و تسبیل منافع است، یعنی صرف کردن مال در جهتی که واقف تعیین کرده است.

««««« ورود به مجموعه موضوعی وقف و نذر »»»»»

به بیان روشن‌تر، وقف، مقدار مالی است که فرد یا افرادی با اختیار خود از مالکیت خود خارج می‌کنند تا مورد استفاده عموم قرار بگیرد و منافع آن در راه تامین نیازمندی‌های مردم مصرف شود.

به عبارت دیگر وقف به‌ معنای حبس و منع است و در اصطلاح عقدی است که نتیجه‌ آن، ایستایی اصل و رهایی منافع آن است.

 این تعریف شامل دو بخش است:

1. ایستایی اصل: معادل واژه‌ تحبیس در عربی، که از ریشه "حبس" به‌ معنای زندانی کردن و در قید درآوردن و جلوی آزادی چیزی را گرفتن است، زیرا با وقف شدن ملک، آزادی نقل و انتقال (خرید و فروش، هبه و غیره) از آن گرفته می‌شود.
2. رهایی منافع: معادل واژه‌ تسبیل در عربی، یعنی در راه خدا آزاد گذاردن است، زیرا منافع وقف برای موقوف‌علیهم مباح و آزاد است، تا از آن، انتفاع ببرند. به مال و زمین وقف‌شده، موقوفه و به کسانی که برای آنها وقف می‌شود، موقوف‌علیهم می‌گویند.

افزون بر تعریف وقف، آگاهی از چند اصطلاح دیگر سودمند است که به آن می‌پردازیم:

واقف: کسی که همه یا بخشی از دارایی خود را برای مصارف بهبود جامعه و امور خیریه وقف کند.

وقف‌نامه: سند معتبر و قانونی که واقف مشخصات کامل موقوفه و شرایط اداره و مصرف عواید آن‌را به طور دقیق تعیین کرده است.

موقوف‌علیه: کسی یا جهتی که مستحق درآمد وقف و انتفاع از عین موقوفه است.

وقف فضیلت و ثواب زیادی دارد. امام صادق(ع) می‌فرمایند:

خَیْرُ مَا یُخَلِّفُهُ الرَّجُلُ بَعْدَهُ ثَلَاثَةٌ وَلَدٌ بَارٌّ یَسْتَغْفِرُ لَهُ وَ سُنَّةُ خَیْرٍ یُقْتَدَى بِهِ فِیهَا وَ صَدَقَةٌ تَجْرِی مِنْ بَعْدِهِ.

 بهترین چیزى که انسان از خود به یادگار می‌گذارد، سه چیز است: فرزند نیکوکارى که براى او استغفار کند، روش و سنت خوبى که مردم از او پیروى کنند، صدقه‌ی جاریه‌ای که پس از مرگش جریان داشته باشد.

نذر

نَذْر آن است که انسان برای خدا ملتزم به انجام عملی پسندیده یا ترک عملی ناپسند شود. در صورت وجود تمام شرایط نذر، عمل به آن واجب بوده و تغییر آن جایز نیست و در صورت تخلف، کفاره واجب می‌شود.

شرایط صحت نذر عبارتند از: عقل، بلوغ و اختیارِ نذر کننده، خواندن صیغه نذر، رجحان و امکان انجام متعلق نذر. نذر می‌تواند مطلق بوده و یا مشروط به تحقق امری باشد. با توجه به آیات قرآن کریم، نذر، در امتهای پیش از اسلام نیز وجود داشته است.

شروط نذر

نذر شروطی دارد که عبارتند از:

1. داشتن عقل، بلوغ و اختیار: نذر کننده باید فردی عاقل و بالغ باشد و نذرش از روی اختیار و با قصد جدی صورت گیرد.
2. خواندن صیغه نذر: زمانی عمل به نذر الزامی است که صیغه نذر به هر زبانی خوانده شود. و لازم است در این صیغه، عبارت «لله» یا مترادف آن(برای خدا) به زبان گفته شود؛ مثلا در فارسی باید اینگونه صیغه نذر را خواند: «اگر بیماریم خوب شود، براى خدا بر عهده من است که هزار تومان صدقه دهم».
3. رجحان متعلق نذر: آنچه که انسان نذر می‌کند باید از نظر شرعی رجحان داشته باشد؛ مثلا نذر کند یک عمل مستحب یا واجب را انجام دهد و یا کار حرام یا مکروهی را ترک کند.
4. امکان انجام نذر: انسان کاری را می‌تواند نذر کند که در توانش باشد؛ بنابراین کسی که نمی‌تواند مثلا پیاده به کربلا رود، اگر چنین نذری کند، نذرش صحیح نیست.

««««« ورود به مجموعه موضوعی وقف و نذر »»»»»