همزمان با شهادت حضرت فاطمه زهرا (سلاماللهعلیها) هفتادمین برنامه سهشنبههای علمی- فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار میشود. برای اولین بار؛ معرفی و رونمایی «سه نسخةخطیِ نفیس مرتبط با حضرت فاطمه (سلاماللهعلیها)»، موجود در گنجینه رضوی» »
بررسی و شناخت سیره ائمّه معصومین علیهمالسلام بهعنوان برگزیدگان خداوند و الگوهای شایسته برای هدایت انسانها از جایگاه و اهمیت زیادی برخوردار است. اکثر محدّثان وعلمای شیعه ولادت حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) را بیستم جمادی‌الآخر سال پنجم بعثت ذکر نموده‌اند. نام مشهور حضرت، فاطمه و دیگر اسامی ایشان صدیقه، بتول، عَذرا، طاهره، مطهره، زکیه، مرضیه، محدّثه می‌باشد. ازکنیه‌های وی می‌توان به امّ الحسن، ام ّالحسین، امّ المحسن، امّ الائمه و امّ ابیها اشاره نمود. حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) از کودکی در خانه وحی با قرآن مأنوس و آموزه‌های وحی را بهطور مستقیم از حضرت محمد (ص) فرا میگرفت و شخصیتی ممتاز و برجسته داشت.
فاطمه (سلام‌الله علیها) در بین اهل بیت عصمت و طاهرین، دارای جایگاهی ویژه بود، بهطوری که در منابع حدیثی و تاریخی، احادیث متعددی در فضایل و مناقب ایشان ذکر شده است. مظهر تقوا، خلاصه وجود پیامبر (ص)، نسیم آرام‌بخش پدر، کوثر قرآن، سرور بانوان جهان، ریحانه بهشتی، یادگار خدیجه، همسر علی و مادر حسنین بوده است. علاقه فراوان پیامبر(ص) نسبت به بیبی، در احادیث متعددی از قبیل «فاطمةُ سیدةُ نساءِالعالَمین»، «فاطمةُ بضعةٌ منّی» و «هی نورُ عَینی و ثمرةُ فُؤادی» بیان شده است.
حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها)، الگوی زن مسلمان است. زندگی کوتاه و اما با برکت ایشان، درسهای بسیار ارزشمندی در عرصه خدامحوری، توجه به خانواده، همسرداری، تربیت فرزندان، زهد و ساده‌زیستی داشت. آموزه‌های رفتاری و اخلاقی حضرت، برترین وسیله برای رسیدن انسانها به سعادت دنیوی و اخروی است. رحلت پیامبر اکرم (ص)، مظلوم واقع‌شدن حضرت علی (علیهالسلام)، دگرگونیها، مصائب، مشکلات و رنجهای واردشده بر ایشان باعث تا حضرتش با فاصله‌ای اندکی از رحلت جان‌سوز رسول گرامی اسلام (ص) در سال یازدهم هجری به شهادت برسد.
پس از شهادت حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) علما، محدّثان و دانشمندان، آثار متعددی پیرامون شرح احوال، فضائل و مناقب ایشان در دوره‌های مختلف به زبان فارسی و عربی به نگارش درآوردند. منابع مذکور یا شامل کل کتاب و در بعضی موارد فقط فصل یا بابی از آنها پیرامون حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) می‌باشد. از جمله این منابع می‌توان به کتابهای «بلاغات النساء» از ابن طیفور، «أخبار فاطمه (س)» از علی بن ابی‌سیف مدائنی، «فدک» از ابواسحاق ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی، «أخبار فاطمه الزهراء (س) و منشأها و مولدها» از ابوعبد اللّه محمد بن زکریا، «تزویج فاطمه الزهراء(س)» از ابن سیرین، «الظلامة الفاطمیة» از ابومحمد حسن بن علی اطروش، «السقیفة و الفدک» از ابوبکر احمد بن عبدالعزیز جوهری، «اخبار فاطمة (س)» از ابوطالب عبیداللّه بن ابی زید انباری، «أخبار فاطمه (س)» از ابوعبداللّه مرزبانی، «اخبارالزهراء (س)» از شیخ صدوق، «فضائل فاطمة الزهراء (س)» از ابن شاهین، «الروضة الزهراء فی مناقب الزهراء (س)» از شیخ مفید، «الأربعین فی فضائل الزهراء (س)» از ابوصالح مؤذن، «الأربعون حدیثا فی مناقب سیدة النساء فاطمة الزهراء (س)» از ابن شهرآشوب، «سیدة النساء فاطمة بنت الرسول (س)» از ابوالفرج بن جوزی، «ترکة النبی (ص)» از حماد بن إسحاق، «الثغور الباسمة فی فضائل السیدة فاطمة (س)» از جلال الدین سیوطی، «مقتل فاطمة الزهراء (س)» از یحیی بن حسین بحرانی، «الشافی فی الامامة و ابطال حجج العامة» از سیدمرتضی علم الهدی، «الاحتجاج علی اهل اللجاج» از احمد بن علی طبرسی، «معانی الاخبار» شیخ صدوق، «شرح نهج البلاغه» ابن ابی الحدید، «کشف الغمه» اربلی، «الامالی» شیخ طوسی، «الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف» از ابن طاووس، «بیت الاحزان فی مصائب سیدة النسوان» از شیخ عباس قمی اشاره نمود.
کتابخانه آستان قدس رضوی بهعنوان قدیمیترین و یکی از بزرگترین کتابخانههای جهان اسلام، دارای 106 هزار نسخه خطی است که 152 نسخه آن در شرح احوال و فضائل ائمه معصومین (علیهمالسلام) می‌باشد. یکی از نسخه‌های نفیسی که خطبه فدکیه حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) را دارد، کتاب «الاحتجاج» تألیف ابومنصور احمد بن علی بن ابی طالب طبرسی از ثقات محدّثان و اکابر علمای امامیه قرن ششم هجری قمری به شماره ثبت 1581 است. این کتاب علاوه بر خطبه فدکیه، مشتمل بر احتجاجات و استدلالاتی است که از نبی اکرم (ص) و ائمّه اطهار(علیهمالسلام) درباره اصول و فروع دین اسلام و مذهب شیعه اثناعشری وارد شده و نیز حاوی توقیعاتی می‌باشد که از ناحیه مقدّسه رسیده است. آغاز: «بسمله. الحمد لله المتعالی عن صفات المخلوقین المنزّه عن نعوت الناعتین»، انجام: «جماعة منهم فی امر امرتهم به»، خط: نسخ، تاریخ کتابت: 884 ق، کاغذ: حنایی، جلد: تیماج.
دیگر نسخه موجود در گنجینه رضوی کتاب «معانی الاخبار» ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق از علمای مشهور قرن چهارم هجری قمری به شماره ثبت 2150 می‌باشد. این کتاب مشتمل بر احادیث اهل بیت عصمت و طاهرین (علیهمالسلام) با ذکر سلسله اسناد درباره تفسیر حروف و الفاظ قرآنی و روائی و همچنین خطبه عیادت حضرت فاطمه (سلام‌الله علیها) است. خط نسخه: نسخ 19 سطری، کاتب: محمد بن حسن حرّ عاملی، تاریخ کتابت: رجب 1070، دارای حواشی تصحیحی، تعداد اوراق: 146 برگ، جلد: تیماج عنّابی، آغاز: «بسمله. الحمد لله رب العالمین و صلّیالله علی محمد عبده و رسوله و علی آله الطاهرین و سلّم تسلیما کثیرا»، انجام: «بالایمان بعد ذلک الفعل و الله اعلم» می باشد.
سومین نسخه نفیس موجود در گنجینه رضوی، کتاب «تحفة الابرار من مناقب ائمة الاطهار (علیهمالسلام)» از حسين بن مساعد حسيني حائري از عالمان قرن نهم هجری قمری به شماره ثبت 2159 است که در سال 893 هجری قمری تألیف شده است. این کتاب مشتمل است بر فضائل حضرت فاطمه زهرا (سلام‌الله علیها) و همچنین اخباري که در فضائل و مناقب اهل بیت (علیهمالسلام) در منابع عامه آمده است. خط نسخه: نسخ 15 سطری، کاتب: محمدسعید سبزواری، تاریخ کتابت: محرم 1091 در اصفهان، تعداد اوراق: 207 برگ، عناوین به زر و لاجورد و شنگرف، آغاز: «... کتاب سبط بن الجوزي مرآة الزمان قال و حکی بن جرير عن سيف بن عمرو قال»، انجام: «و نرجوا من الله ان يشملنا ببرکتهم و يدخلنا في زمرتهم و يجعلنا من التابعين لسنّتهم القائلين بامامتهم»، جلد: تیماج، واقف: رضا نایینی در مرداد 1311.
جواد فرهمندنژاد، سید رضا صداقت حسینی؛ رضوی
