همزمان با ماه مبارک رمضان و عید سعید فطر پنجاه و سومین برنامه سه شنبه های فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار می شود؛ برای اولین بار رونمایی و معرفی «بزرگترین قرآن خطی جهان اسلام موجود در گنجینه رضوی» سه شنبه 30 اردیبهشت 1399 / رمضان 1441 برگزاری بصورت مجازی

کاتبان وحی:
پیشینه کتابت قرآن کریم و تذهیب این موهبت آسمانی به صدر اسلام می‌رسد، هنگامی‎که کاتبان وحی؛ همچون حضرت امام علی علیه‎السلام، آیات الهی را بر روی پوست، چوب، استخوان، سنگ و ... به خط کوفی کهن بسیار زیبا می‌نوشتند. با تحول خط کوفی کهن و تبدیل آن به کوفی دوره تکامل یا کوفی ایرانی و پیرآموز، هنرمندان و خوشنویسان برجسته‌ای مانند ابن مُقله، ابن بواب، ابن ورّاق، راوندی و یاقوت مستعصمی به این امر همت گماشته و آثار فاخر و ارزنده‌ای را از خود به یادگار گذاشتند.
کتابت قرآن‎های بزرگ در دوره تیموری:

حاکمان تیموری به نگارگری و خوشنویسی علاقه ویژه‎ای داشتند و این توجه باعث تداوم مکتب شیراز، تکوین و تکامل خط نستعلیق و شکل‎گیری مکتب هرات شد. در قرن 9ق شمار زیادی از خوشنویسان به کتابت قرآن اهتمام ورزیدند که از آن جمله می‌توان به معروف بغدادی، جعفر بایسنغری، بایسنغرمیرزا، ابراهیم سلطان و عبدالله طباخ هروی اشاره نمود. تولید مصاحف بزرگ قرآنی؛ به‎خصوص در حوزه خطوط ثلث، محقق و ریحان، به علت قابلیت‎های گرافیکی آنها در خط جلیّ (درشت) و ارتفاع بلند حروف و در نتیجه بزرگ شدن ابعاد مصاحف و همچنین تذهیب‎های فاخر و درشت، از هنرهای مانای این دوره است.

پراکندگی جغرافیایی:
در گنجینه رضوی، 65 برگ از قرآن فوق‎العاده نفیس به خط بایسنغر میرزا نگه‎داری می‎شود که حاوی آیاتی از 53 سوره قرآن کریم است. انتقال تمام برگ‎های به‎جا مانده از این مصحف از امام زاده ابراهیم به کتابخانه آستان قدس رضوی در سال 1301 شمسی روی داد.

تعداد بسیار اندکی از این قرآن با عظمت، در سایر نقاط فرهنگی ایران و جهان وجود دارد: 2 برگ کامل در کتابخانه کاخ گلستان، 1 برگ در موزه ملی ایران، 1 برگ در مجموعه آقای سودآور (هیوستون)، دو قطعه در موزه رضا عباسی، دوازده قطعه در کتابخانه ملی ایران، یک قطعه در موزه متروپولیتن، یک قطعه در مجموعه ناصر خلیلی، چند قطعه در مجموعه‎های خصوصی جنوا در ایتالیا و یک قطعه در گالری آهان لندن.

نفایس موجود در گنجینه رضوی:
در حال حاضر سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی دارای 13میلیون و500 هزار برگ سند تاریخی، 2 میلیون نشریات ادواری، هزاران اثر موزه‌ای، 65 هزار کتاب چاپ سنگی و 106 هزار نسخه خطی می‎باشد. برخی از نفایس موجود در گنجینه رضوی قرآن‎های به دستخط منسوب به ائمه معصومین علیهم‎السلام به خط کوفی بر روی پوست است. هم‌چنین آثاری از هنرمندان و خوشنویسان برجسته اسلامی، مانند عثمان بن حسین وراق، یاقوت مستعصمی، عبدالله طباخ، علاءالدین تبریزی، روزبهان شیرازی، بایسنغرمیرزا، ابراهیم سلطان، علیرضا عباسی، محمدابراهیم قمی، احمد نیریزی، محمدهاشم لؤلؤی اصفهانی، وصال شیرازی و سایر خوشنویسان معروف ایرانی در گنجینه رضوی وجود دارد که هر یک بیانگر گوشه‌ای از تاریخ کتابت و نشانگر دوره‎ای از هنر اسلامی است.

بایسنغر میرزا تیموری:
بایسنغر میرزا (-837ق)؛ نوه تیمور لنگ، پسر شاهرخ تیموری و بانو گوهرشاد خاتون و برادر ابراهیم سلطان، از خوشنویسان معروف قرن نهم هجری قمری و از شاگردان شمس بایسنغری؛ هنرمند و هنرپرور دوره تیموری است که در کتابت خط محقَق استاد بوده است. کتیبه مسجد گوهرشاد که به دستور گوهرشاد خاتون بنا شده به خط ثلث بایسنغری بوده که رقم 821 هجری قمری در آن دیده می‌شود. وی هم‌چنین اشعاری به ترکی و فارسی نیز می‌سروده است.

امتیازات قرآن بایسنغری:
یکی از قرآن‎های بسیار نفیس موجود در گنجینه رضوی، قرآن بایسنغری یا بایسنغر میرزا است. اوراق بازمانده از این قرآن، به چند علت یکی از آثار نفیس خوشنویسی در تمدن اسلامی به شمار می‌آید؛ 1- انتخاب نوع خط (محقق) 2- استواری، وضوح، روشنی و صلابت خط 3- دانگ قلم (جلیّ) 4- اندازه و کیفیت کاغذ که بزرگترین قرآن خطی دوره اسلامی است.

شیوه بایسنغر میرزا در خط محقّق مقوله‌ای منحصر به فرد از مکتب قائم به ذات است که بی‌شک می‌توان به عنوان شیوه و مکتب مرجع در مطالعه و پژوهش فنی خط محقق به آنها استناد کرد. در سبک وی نکاتی دیده می‌شود که تنها در هنر بایسنغر می‌توان آنها را مشاهده کرد.
مشخصات:
قرآن بایسنغر میرزا، شماره اموال: 98، تعداد اوراق: 65 ورق، دوره تاریخی: قرن 9ق، آغاز: سوره رعد (جزء 13)، انجام: سوره العادیات (جزء 30)، حاوی آیاتی از 53 سوره قرآن کریم، خط: محقق جلی 7 سطری، کاتب: بایسنغر میرزا (-837ق)، تاریخ کتابت: قرن 9ق، محل کتابت: شمال خراسان بزرگ (سمرقند و بخارا)، جنس و نوع و رنگ ورق: کاغذ خانبالغ ایرانی، قطع: سلطانی بزرگ، ابعاد : 105× 185 س.م.، تزئینات: ساختار
تزیینات آن، در عین سادگی، صلابت و عظمت خاصی دارند.
موزه قرآن ونفایس آستان قدس رضوی به عنوان اولین موزه قرآن جهان، تعداد 197 قرآن و آثار قرآنی خود، شامل قرآن‎های به دستخط منسوب به ائمه اطهار (ع) و سایر هنرمندان خوشنویس، از صدر اسلام تا قرن 13ق را به نمایش گذاشته است که تعداد 8 برگ آنها مربوط به قرآن به خط بایسنغرمیرزا است.