همزمان با فرارسیدن دهه آخر صفر و شهادت حضرت امام رضا علیه السلام

شصت و سومین برنامه سه شنبه های علمی - فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار می شود.
برای اولین بار معرفی و رونمایی " قدیمی ترین نسخه خطی عیون اخبار الرضا علیه السلام، موجود در گنجینه رضوی "

عُیونُ أخْبارِالرّضا یا عیون الأخبار کتابی حدیثی درباره زندگانی، آثار و روایات امام رضا (علیه‎السلام)، نوشته شیخ صدوق (- ۳۸۱ق)؛ عالم دینی شیعه امامیه است. احادیث این کتاب در ۶۹ باب تنظیم شده است که بخشی از آنها مربوط به خود آقا علی بن موسی‎الرضا (علیه‎السلام) است و بخشی نیز احادیثی می‎باشد که حضرت از ائمه اطهارِ قبل از خودشان، روایت کرده‌‎اند.

ابو جعفر محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی، معروف به ابن بابویه و مشهور به شیخ صدوق، از علما و محدثان برجسته شیعه قرن چهارم هجری قمری و صاحب تصانیف متعددی، مانند امالی، من لا یحضره الفقیه (از کتب اربعه شیعه)، علل الشرایع، ثواب الاعمال، الخصال، التوحید، اکمال الدین و معانی الاخبار است. سال تولد وی پس از ۳۰۵ و وفاتش ۳۸۱ هجری قمری و مدفن او ری است. ابن بابویه را بزرگ‌ترین محدّث و فقیه مکتب حدیثی قم به شمار می‎آورند و حدود ۳۰۰ اثر علمی به او نسبت داده‌اند که بسیاری از آنها مفقود شده است.

کتاب عیون اخبار الرضا پس از تألیف همواره مورد توجه علما و دانشمندان دوره‌های مختلف بوده و ترجمه‌ها و شروح متعددی بر آن نوشته شده است؛ از جمله آنها می‌توان به ترجمه‌های محمدصالح روغنی قزوینی، علی بن طیفور بسطامی، آقانجفی و شروح نعمت‎الله جزایری، حسینی عریضی و حسینی عاملی اشاره کرد. این کتاب نخستین بار در سال 1275 هجری قمری در تهران چاپ سنگی شد و پس از آن بارها در ایران و عراق و لبنان به چاپ رسیده است.

 شیخ صدوق در اینجا همانند دیگر کتاب‎هایش سلسله اسناد برخی روایات را به‎طور کامل ذکر کرده و در برخی موارد به‎صورت مرسله آورده است و یا به ذکر برخی راویان اکتفا نموده است. عیون الاخبار از منابع مهم روایی شیعه به شمار می‌آید و مانند دیگر آثار شیخ صدوق از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است. این کتاب پس از تألیف، مورد استناد کتاب‎های بعدی ابن بابویه قرار گرفته است و از مصادر بحار نیز به شمار می‎آید. تعداد ترجمه‌ها و شروح عیون اخبارالرضا به پانزده شرح و بیش از ده ترجمه می‌رسد. برخی از ابواب این کتاب عبارت است از: باب اول: چرا امام رضا (علیه‎السلام) رضا نامیده شد، باب چهارم: روایاتی که از امام هفتم در مورد جانشینی امام رضا (علیه‎السلام) مطرح شده است، باب ششم: در امامت امام رضا (علیه‎السلام)، باب یازدهم: خطبه‌های امام رضا (علیه‎السلام) در مورد توحید و ...، چند باب نیز در مناظرات امام علیه السلام ذکر شده است.

در گنجینه رضوی بیش از 70 نسخه خطی از عیون اخبار الرضا و آثار وابسته به آن مانند ترجمه و شروح وجود دارد که قدیمی‎ترین و نفیس‎ترین نسخه خطی، نسخه شماره 34240 می‌باشد. این نسخه به زبان عربی و شامل جلد اول و دوم است و از نظر تاریخ کتابت، سومین نسخه خطی در بین کتابخانه‌های ایران می‌باشد. آغاز: «بسمله. الحمدلله الواحد القهار العزیز الجبار الرحیم الغفار فاطر الارض و السماء»، انجام: «و قد آلیت علی نفسی ان لا أفارق هذا المشهد.. علی ید العبد الضعیف النحیف الراجی رحمه ربه اللطیف ابراهیم بن علی بن ابراهیم الطبری الآملی فی المشهد المقدسة الرضویه علیه افضل التحیه و السلام ... یوم الأحد فی تاریخ سنه ست و سبعین و سبعمائه و الحمد لله العالمین...»، خط: نسخ، تعداد سطور: 21 سطری، کاتب: ابراهیم بن علی بن ابراهیم طبری آملی، تاریخ کتابت: یک‎شنبه 18 ذی‌حجه 776، محل کتابت: مشهد مقدس، عناوین به سرخی، تعداد اوراق: 229 برگ 20×31 سانتی‎متر.

 تهیه و پژوهش: جواد فرهمندنژاد، سید رضا صداقت حسینی