همزمان با روز پهلوانی و ورزش زورخانه ای پنجاه و پنجمین برنامه سه شنبه های فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار میشود؛ برای اولین بار، معرفی و رونمایی طرح تاریخ شفاهی و بازوبند پهلوانی جهان پهلوان تختی موجود در گنجینه رضوی سه‎شنبه20 خرداد 1399/ شوّال 1441 (برگزاری در محیط مجازی)

نقش دین در ورزش پهلوانی و زورخانه ای:
در گود زورخانه همه چيز حول دین و مذهب مي‌چرخد. امام علي (علیه السلام)، امام رضا (علیه السلام)، امام حسين (علیه السلام)، حضرت زهرا (سلام الله علیها) و حضرت زينب (سلام الله علیها)، از جمله شخصیت های دینی و مذهبی هستند كه بيشتر در وصف آنها اشعار خوانده مي‌شود. ورزش پهلوانی و زورخانه ای نشأت گرفته از مباحث اخلاقی و جوانمردی است که در آن از اولین پهلوان عالم؛ حضرت علی (علیه‌السلام) الگو گرفته شده است. ورزش پهلوانی و زورخانه ای فضایی است بر پایه جوانمردی و منش پهلوانی که می تواند روح و فکر جوانان را با الگوپذیری از مولای متقیان حضرت علی (علیه‌السلام) پرورش دهد. ورزشکاران و پهلوانان همواره شخصیت های والای دینی، همچون مولای متقیان؛ حضرت علی (علیه‌السلام)، عالم آل محمد(ص)؛ حضرت امام رضا (علیه‌السلام)، سرور و سالار شهیدان؛ حضرت امام حسین (علیه‌السلام) و سایر ائمه معصومین (علیهم السلام) را الگوی خود قرار می دهند. شهدای اسلام و انقلاب؛ مخصوصاً شهید سرافراز حاج قاسم سلیمانی، نمونة عینی از افرادی هستند که با الگو قرار دادن ائمه اطهار (علیهم السلام)، جان خود را در این راه نثار و ایثار کردند.

شهید عبدالحسین برونسی- شهید مهدی باکری- شهید حاج قاسم سلیمانی

اخلاق و جوانمردی:
ورزش پهلوانی و زورخانه ای ظرفیت بسیار زیادی دارد که شاکله این ورزش اخلاق و جوانمردی است که بر پایه آن روح و فکر افراد پرورش می یابد. احياي فريضه امر به معروف و نهي از منكر در این ورزش از سایر ورزش ها چشمگیرتر است، مردم با الگو گرفتن از ورزشكاران و پهلوانان مي توانند آمران به معروف و ناهيان از منكر باشند. حضور نوجوانان و جوانان در كنار پيشكسوتان ورزش پهلوانی و زورخانه ای، مي تواند بهترين الگو در راستاي آموختن رسم مردانگي و پهلواني در جامعه و مروج اخلاق و منش افتادگي براي اين قشر آينده ساز باشد.

شهید ابراهیم هادی- شهید محمود کاوه- شهید حسین خرازی

ورزش پهلوانی و زورخانه ای در ایران:
ورزش های پهلوانی و زورخانه ای در ایران، تاریخ دیرینه ای دارد. نام صدها پهلوان و جوانمرد از افتخارات این سرزمین است. ورزش زورخانه ای، پرورش روح و جسم است که هر یک از حرکات این ورزش همچون، چرخ زدن، میل گرفتن، نمایش میل و ... دارای معنای خاصی می‌باشد. تمام زورخانه‌های ایران بر مبنای راه و رسم ائمه اطهار علیهم السلام و مخصوصاً حضرت امام علی (علیه‌السلام) بنا شده اند و مردانگی را در تواضع و افتادگی می‌بینند. حکیم ابوالقاسم فردوسی در افتادگی و تواضع پهلوانان می‌سراید:

«ز گردن فرازان تواضع نکوست/ گدا گر تواضع کند خوی اوست»

آیین های پهلوانی و زورخانه ای:
آیین های پهلوانی و زورخانه ای در سال 1389ش/ 2010م. ثبت جهانی یونسکو شد. در تاریخچة کشتی پهلوانی و زورخانه‌ای آمده است که ورزش و انجام حرکات پهلوانی، جزو فعالیت‌های اصلی روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده است، چرا که آنان به خاطر قدرت بدنی و شجاعت روحی زیاد، هرگاه که نیاز می‌شد برای دفاع از خانواده و سرزمین خود در برابر دشمنان حاضر به جان فشانی می شدند و پهلوانان همواره جایگاه ویژه‌ای در بین مردم و حاکمان داشتند. به وجود آمدن مرام نامه‌ها و فتوت‌ها و انتقال سینه‌ به سینه و نسل به نسل ماجراهای پهلوانان در بین مردم ایران زمین، نشان دهنده نقش ویژه و تاثیر گذار پهلوانان بر تاریخ ایران است.

بخش تاریخ شفاهی گنجینه رضوی:
بخش تاریخ شفاهی با توجه به اهمیت تاریخی، سیاسی و اجتماعی این ورزش و ترس از بین رفتن اطلاعات معمرین و پیش‌کسوتان، انجام پروژه تاریخ تاریخ شفاهی ورزش‌های پهلوانی و زورخانه‌ای را از اواخر سال 1394 در دستور کار خود قرار داد که تا پایان سال 1395 ادامه داشت. در این مدت 148 ساعت با 54 نفر در 120 جلسه مصاحبه در این موضوع صورت پذیرفت.

مصاحبه با علی اکبر قاسمی؛ معروف به پهلوان رستم نمایی از گود زورخانه و تصاویر پهلوانان

تاریخچه کشتی پهلوانی و زورخانه ای:
رقابت‌های کشتی پهلوانی ایران، هرساله برای شناخت پهلوانِ اول ایران، در تهران و یا یکی از شهرهای جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود. ورزشکاران پهلوان با توکل به مولای متقیان، حضرت علی (علیه السلام)، از سراسر ایران در این رقابت ها شرکت می نمایند. در پایان، به نفر اول این دوره رقابت ها، بازوبند پهلوانی اعطا می گردد. این رقابت‌ها سابقه طولانی دارد، چراکه قبلاً توسط پهلوانان اسطوره ای ایران انجام می شده است، اما چارچوب نوین آن از سال ۱۳۲۳ شمسی و با پیشنهاد انجمن ملی تربیت‌بدنی، به شکلی رسمی تصویب شد تا هر سال پهلوان ایران از این رقابت‌ها شناخته شود و بازوبند پهلوانی را به صورت امانت برای یک سال پیش خود نگه دارد و چنانچه این قهرمانی را در سه سال پیاپی تکرار کرد، بازوبند پهلوانی برای همیشه به او داده می شود.
کشتی پهلوانی توسط یونسکو به عنوان یکی از ورزش های قدیمی جهان به رسمیت شناخته شده‌است.

«ز گردن فرازان تواضع نکوست/ گدا گر تواضع کند خوی اوست»

ورزش پهلوانی و زورخانه ای در ایران:
ورزش های پهلوانی و زورخانه ای در ایران، تاریخ دیرینه ای دارد. نام صدها پهلوان و جوانمرد از افتخارات این سرزمین است. ورزش زورخانه ای، پرورش روح و جسم است که هر یک از حرکات این ورزش همچون، چرخ زدن، میل گرفتن، نمایش میل و ... دارای معنای خاصی می‌باشد. تمام زورخانه‌های ایران بر مبنای راه و رسم ائمه اطهار علیهم السلام و مخصوصاً حضرت امام علی (علیه‌السلام) بنا شده اند و مردانگی را در تواضع و افتادگی می‌بینند. حکیم ابوالقاسم فردوسی در افتادگی و تواضع پهلوانان می‌سراید:

گنجینه مدال آستان قدس رضوی:
گنجینه مدال، در اوایل پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی با مدال های اهدایی مرحوم غلامرضا تختی در طبقه همکف موزه مرکزی شکل گرفت، در سال 1378، این موزه تخصصی تر شد، اما با استقبال فراوان بازدیدکنندگان داخلی و خارجی از این گنجینه در سال 1392، گنجینه تخصصی مدال در طبقه دوم موزه مرکزی به مساحتی در حدود 250 مترمربع افتتاح شد و تعداد زیادی مدال، بازوبند، جام، تندیس و نشان در معرض نمایش بازدیدکنندگان قرار گرفت. اکنون اضافه شدن چندین مدال، نشان و جام از نام‏آوران عرصه علمی و ورزشی، غنای این گنجینه را دوچندان کرده است.

بازوبند پهلوانی غلامرضا تختی:
جهان‌پهلوان غلامرضا تختی سه سال متوالی در سال های 1335 و 1336 و 1337 صاحب بازوبند پهلوانی شد تا به اسطوره‌ای بی‌بدیل در ورزش ایران تبدیل شود. این کشتی گیر با اخلاق، رسم فتوت و جوانمردی را از اولین جوانمرد پهلوان عالم، حضرت علی (علیه السلام، آموخت و با توکل به ائمه اطهار (علیهم السلام) در گود زورخانه و تشک کشتی پهلوانی و قهرمانی حاضر می شد و هیچ گاه اخلاق را فراموش نمی کرد.
تهیه و پژوهش: جواد فرهمندنژاد، محمد نظرزاده، محمدحسین ملک جعفریان- 20 خرداد 1399/ شوال 1441