همزمان با سالروز ارتحال بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران پنجاه و چهارمین برنامه سه شنبه های فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار میشود ؛ برای اولین بار، معرفی و رونمایی قرآن راوندی؛ اهدایی امام خمینی (ره) موجود در گنجینه رضوی

بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران:
سید روح الله موسوی خمینی در 20 جمادی‌الثانی 1320 در شهرستان خمین، از توابع اراک در خانواده‌ای اهل علم به دنیا آمد. در زادگاهش به تحصیل علوم متداول عصرش پرداخت، سپس برای تکمیل تحصیلات خود به حوزه علمیه اراک و قم عزیمت و از محضر اساتید آنجا استفاده نمود. پس از مدتی به سطوح عالی حوزه و درجه اجتهاد نائل آمد و به تدریس علوم حوزوی پرداخت و شاگردان زیادی تربیت نمود. امام خمینی (ره) در کنار تدریس، به تألیف آثار متعددی در موضوع های: فلسفه، کلام، منطق، اصول، فقه، اخلاق، حکومت اسلامی، اقتصادی و سیاست ‌پرداخت.
حضرت آیت الله العظمی امام خمینی (ره) به عنوان رهبر امت اسلامی، این نکته را به اثبات رساند که با بهره‌گیری از فرامین و متون اسلامی و قرآنی می توان حکومت اسلامی را به روشی کاملا دینی، همچون پیامبر (ص) و ائمه اطهار (علیهم السلام) به سعادت و انسان ها را به کمال رسانید. یکی از شاخصه های نهضت امام خمینی (ره)، دفاع از محرومان و مستضعفان جهان، با پیروی از مکتب انبیاء و ائمه اطهار (علیهم السلام) است. او که سکان دار کشتی انقلاب است، عمر بابرکت خود را در راه عزت و اقتدار مسلمانان و عظمت اسلام سپری نمود. ایمان، اخلاص، فداکاری و وارستگی ایشان، منحصر به فرد و کم‌نظیر است. وی با فرزانگی و فروزندگی، شهامت و تدبیر موفق گردید در عرصه‌های جهانی گوهرهای گران بهایی از اقیانوس ناب محمدی (ص) و مکتب علوی و حماسه حسینی (علیهم السلام) را به گونه‌ای شایسته عرضه نماید که آثارش به صورت بیداری اسلامی و یک نوع رستاخیز معنوی، جهان را دچار تحولی اساسی ساخت. امام خمینی(ره) به دلیل صفای درون، تزکیه نفس و ذکر وعبادت، هیچ‌گونه تعلقی به دنیا و جلوه‌های آن نداشت.
بنیان گذار جمهوری اسلامی و معمار پیر انقلاب اسلامی، سرانجام در شبانگاه 13 خرداد 1368 این دیار فانی را به سوی عالم باقی ترک نمود و در منطقه ای از بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد.

مجتمع فرهنگی هنری امام خمینی (ره)
سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی به عنوان یکی از بزرگترین کتابخانه‌های جهان اسلام، دارای کتب و مصاحف خطی بسیار ارزشمند، اسناد، آثار موزه ای، مطبوعات و 56 کتابخانه در شهر مشهد و سایر نقاط است.
یکی از این کتابخانه ها که مزین به نام حضرت امام خمینی(ره) است، کتابخانه و مجتمع فرهنگی هنری امام خمینی (ره) می باشد. این مجتمع در ۲۲ بهمن 1379 و همزمان با میلاد مسعود یگانه منجی عالم بشریت؛ حضرت بقیه الله الاعظم (عج) در مجاورت آرامگاه ربیع بن خثیم؛ معروف به خواجه ربیع افتتاح شد. مجتمع فرهنگی هنری امام خمینی (ره) زیر نظر دو نهاد آستان قدس رضوی (سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد و مؤسسه آفرینش های هنری) اداره می شود.

قرآن راوندی، به شماره 2261:
یکی از قدیمی‌ترین قرآنهای خطی این مجموعه که در مردادماه 1363 توسط بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران؛ حضرت امام خمینی (ره) به گنجینه رضوی اهدا شده است، قرآنی بسیار نفیس معروف به قرآن راوندی می باشد.
این مصحف شریف در سال 586 هجری قمری توسط تاج الدین احمد بن محمد بن علی راوندی؛ از هنرمندان عصر سلجوقی، کتابت و در سال 587 هجری قمری توسط خواهر زاده وی؛ نجم‌الدین محمد بن علی بن سلیمان راوندی؛ مؤلف کتاب راحةالصدور تذهیب تذهیب شده است.
البته نمونه‌ای از تذهیب ارزشمند محمد بن علی بن سلیمان و خط چشم‌نواز احمد بن محمد بن علی راوندی در کمتر کتابخانه‌ای وجود دارد. این قرآن بسیار قدیمی و نفیس که به شماره 2261 در گنجینه رضوی نگه‌داری می‌شود، دارای خصایص نسخه‌شناسی بدیعی از لحاظ خط و آرایه‌های هنری است که برای محققان و پژوهشگران مصاحف خطی ارزشمند است.

مشخصات نسخه:
دوره تاریخی: قرن 6ق، آغاز: سوره حمد، انجام: سوره ناس، کاتب: تاج‌الدين راوندی؛ دايی محمد بن علی بن سليمان راوندی، تاریخ کتابت: سال ۵۸۶ق، مذَهِّب: محمد بن علی بن سليمان راوندی؛ صاحب كتاب «راحة‌الصدور»، تاریخ تذهیب: سال ۵۸۷ق، خط: نسخ کهن 13 سطری و به شیوه ابن بواب، سرسوره‌ها به خط رقاع عالی و به قلم زر، حاشیه اوراق مشتمل بر آیات وحی به خط نسخ غبار، كاغذ: خان‌بالغ حنایی، تعداد اوراق: 216 صفحه، قطع: سلطانی، ابعاد: 31×41 س.م.، جلد: سوخت ضربی ایرانی، تاریخ ساخت: 1363 شمسی، اهداکننده: امام خمينی (ره)، تاریخ اهدا: مرداد ماه ۱۳۶۳.

صفحه پردازی و تذهیب:
تذهیب این مصحف نمونه‌ای از شیوه تذهیب ایرانی در قرن ششم هجری قمری است. صفحه اول و دوم دارای دو کتیبه مذهّب و مرصّع و دو سرسوره با دو مربع با نقوش گره‌بندی زنجیر بافت، کتیبه‌ها متصل به نشان ترنجی، در تمامی آیات، حرف آخر به صورت کشیده کتابت شده تا باعث ایجاد فضای باز و صفحه‌پردازی دل‌نشین برای مخاطب گردد. اندازه قلم و دانگ کتابت نسبت به صفحه، مناسب و نوشته صفحات نیز یک‌دست و فواصل سطور، چشم‌نواز در نظر گرفته شده است. از نظر صعود و نزول، کلمات و واژه‌ها محکم، ایستا و تعادل خود را از نظر ساختاری حفظ کرده‌اند. در شیوه اِعراب و اِعجام و نقطه‌گذاری حروف و کلمات، نقطه‌ها نزدیک به کلمه و به صورت شیب‌دار کتابت و با زوایه و شیب کلمه هماهنگ شده است، اِعراب نیز به طور دقیق ضبط شده‌اند.

نشان عشر و خمس:
فواصل آیات گل های نُه پر اخترنشان، شمسه‌های چندقابی و ترکیب‌بندی شده برای نشان جزو، عشر، خمس و سجده، قندیل هایی به شکل ترنج و سروی که نشان خمس بوده و بعد از هر پنج آیه آورده شده و در حاشیه صفحات قرآن نقش بسته و آن را مزیّن کرده است. بیشتر سرسوره‌ها تشکیل شده از یک مستطیل بین دو مربع مذهّب مزیّن به تذهیب با بافت زنجیر مرصّع، نام سوره در کتیبه مستطیلی به خط رقاع به زر با تزئین نقوش و پیچ و خم اسلیمی در حواشی و برخی نیز با نقوش اسلیمی و ختایی و پیچ وخم متصب به نشان به شکل ترنج و نیم و سرترنج می‌باشد.

یکی از منابع معتبر پژوهشی:
قرآن راوندی می‌تواند يكی از منابع معتبر در پژوهش هنر اسلامی و كتابت در دوره سلجوقی مورد بررسی كارشناسان قرار گيرد. كتابت و هنر در عصر سلجوقی تحولی جديد یافته است، به طوری كه می‌توان اين عصر را عصر پيوند ميان هنر اسلامی و ايرانی دانست، عصری كه شش خط نسخ، ريحان، ثلث، رقاع، محقق و توقیع از خط كوفی جدا و به عرصه كتابت وارد ‌‌شده است. اين مكتب به دليل همزمان شدن با عصر خلفای عباسی، به مكتب بغداد نيز شهرت دارد.

تهیه و پژوهش:
جواد فرهمندنژاد، سید محمدرضا فاضل هاشمی، سید رضا صداقت حسینی
خرداد 1399